Psychologische veiligheid: De basis onder elke innovatieve organisatie
In veel teams heerst een subtiele vorm van stilte. Niet omdat mensen geen ideeën hebben, maar omdat ze niet durven spreken. Uit angst om als lastig, dom of te kritisch gezien te worden. En juist daardoor lopen we als teams en organisaties talloze kansen mis. Innovatie floreert namelijk niet in stilte, maar in een cultuur waar mensen zich veilig voelen om zich uit te spreken. Dat is waar psychologische veiligheid in beeld komt.
Wat is psychologische veiligheid?
Psychologische veiligheid betekent dat teamleden zich veilig voelen om zich uit te spreken, fouten toe te geven, vragen te stellen en het oneens te zijn met elkaar – zonder angst voor negatieve gevolgen. Het concept werd wereldwijd bekend door onderzoek van Harvard-professor Amy Edmondson, die aantoonde dat teams met een hoge mate van psychologische veiligheid beter leren, sneller innoveren en succesvoller samenwerken.
De vier stadia van psychologische veiligheid
Edmondson’s theorie werd verder uitgewerkt in het model van Timothy R. Clark, die psychologische veiligheid opsplitste in vier opeenvolgende stadia. Elk stadium bouwt voort op de vorige, en samen vormen ze de basis voor een écht innovatieve teamcultuur:
- Inclusion safety – “Hoor ik erbij?”
In deze fase draait het om erbij horen. Mensen voelen zich geaccepteerd en gewaardeerd om wie ze zijn, los van functie, achtergrond of mening.
Voorbeeld: Bij Tony’s Chocolonely is inclusiviteit verankerd in de cultuur. Teams worden bewust divers samengesteld en ieders stem telt – van stagiair tot directie. - Learner safety – “Mag ik fouten maken en vragen stellen?”
Hier draait het om leren en experimenteren. Fouten worden niet afgestraft, maar gezien als kansen voor groei.
Voorbeeld: IT-bedrijf AFAS stimuleert medewerkers actief om te experimenteren, zonder angst om te falen. Fouten worden besproken in open sessies – zonder schuldigen aan te wijzen. - Contributor safety – “Kan ik mijn ideeën delen?”
In deze fase voelen teamleden zich vrij om ideeën, initiatieven en voorstellen te delen. Er is ruimte voor eigenaarschap en creativiteit.
Voorbeeld: Bij bol.com krijgt iedereen – van developer tot marketingmedewerker – ruimte om met ideeën te komen én die zelfstandig uit te werken. Initiatief wordt beloond, niet afgeremd. - Challenger safety – “Mag ik het oneens zijn met de status quo?”
De hoogste vorm van veiligheid: mensen durven de gang van zaken ter discussie te stellen. Kritische vragen worden niet gezien als lastig, maar als waardevol.
Voorbeeld: Bij Viisi, een Nederlandse hypotheekverstrekker, worden medewerkers aangemoedigd om bedrijfsprocessen zelf aan te passen. Het idee dat “we het altijd zo doen” wordt bewust uitgedaagd.
Hoe bouw je aan psychologische veiligheid?
Psychologische veiligheid ontstaat niet vanzelf. Maar je kunt het wel actief vormgeven. Drie soorten acties helpen om als team door de vier stadia te groeien:
- Zet de norm
- Stel duidelijke teamnormen op
- Benoem openheid en respect als kernwaarden
- Laat zien dat fouten oké zijn
- Nodig uit tot deelname
- Geef iedereen gelijke spreektijd
- Vraag expliciet naar input van stillere stemmen
- Zorg voor open communicatiekanalen
- Reageer constructief
- Vier mislukkingen als leermomenten
- Geef feedback zonder oordeel
- Gebruik reflectie als vast ritueel
Conclusie: Veiligheid is geen soft gedoe
Psychologische veiligheid klinkt misschien als een ‘zachte’ factor, maar in werkelijkheid is het dé harde voorwaarde voor innovatie. Bedrijven die dit serieus nemen – zoals Tony’s Chocolonely, Viisi of bol.com – plukken daar dagelijks de vruchten van. Want als mensen zich veilig voelen, durven ze te denken, te delen en te veranderen. Dáár ontstaat vernieuwing.
Lees ook eens ons blog 5 tips om meer uit je fouten te halen
Creativiteit wordt vaak geassocieerd met kunstenaars, uitvinders of briljante geesten die ‘geniale ingevingen’ lijken te hebben. Maar neurowetenschap laat iets anders zien: creativiteit is geen mysterieus talent, maar een proces in je brein – en iedereen heeft het in zich. Ook binnen organisaties is creativiteit onmisbaar. Het zorgt voor innovatie, probleemoplossend vermogen en vernieuwing. De grote vraag is dus niet: “Wie is creatief?” maar: “Hoe kunnen we creativiteit activeren – bij onszelf én in onze teams?” In deze blog duiken we in het brein, én in de werkvloer. Hoe werkt creativiteit neurologisch? En wat kun je als organisatie doen om die creatieve vonk te laten overslaan.
We zijn van nature gewoontedieren. Ook in ons denken. We zoeken automatisch naar logische, voor de hand liggende oplossingen. Handig in de meeste situaties – maar funest als je écht iets nieuws wilt bedenken. Dat is waar lateraal denken in beeld komt. Een creatieve denktechniek die je helpt om vastgeroeste patronen te doorbreken en verrassende invalshoeken te vinden. Maar wat is lateraal denken precies? Hoe werkt het in ons brein? En hoe pas je het toe in een organisatie of team
Bij studio stapelgoed geloven we dat de beste sessies ontstaan wanneer deelnemers écht eigenaar zijn van wat er gebeurt. Wij ontwerpen sessies waarin mensen zelf keuzes maken, hun eigen route bepalen en actief bijdragen aan het proces. Waarom? Omdat autonomie zorgt voor betrokkenheid, creativiteit en duurzame impact. Als deelnemers zelf regie hebben, voelen ze zich verantwoordelijker en wordt de sessie veel meer dan alleen een moment—het wordt iets wat blijft hangen. Maar hoe zorg je ervoor dat je als begeleider niet onbewust de autonomie wegneemt?
Loop een willekeurige stad in en je ziet ze overal: van die grijze, saaie muren die niets vertellen. Bij studio stapelgoed hebben wij we voorliefde voor streetart en graffiti. Dat je op een straathoek opeens een gigantisch kleurrijk kunstwerk tegenkomt, een verborgen muurschildering die een verhaal vertelt of een klein aanplakbiljet dat je aan het denken zet. Streetart is veel meer dan verf op een muur. Wat streetart zo bijzonder maakt, is dat het je op een onverwachte manier kan raken. Het is kunst die niet in een museum hangt, maar onderdeel is van het dagelijkse leven. En dat maakt het zo toegankelijk en inspirerend.
Innovatie klinkt misschien als iets groots en ingewikkelds, maar vaak begint het juist met kleine veranderingen in de dagelijkse praktijk. Denk aan een nieuwe manier van samenwerken, een slimme oplossing voor een terugkerend probleem of een creatieve twist in je productaanbod. Het punt is: iedereen kan innoveren! Maar hoe zorg je ervoor dat je team zich vrij voelt om met nieuwe ideeën te komen? Hier zijn vijf praktische tips om innovatie in je team aan te wakkeren – inclusief inspirerende voorbeelden uit de praktijk.
Ken je dat gevoel dat je iets beter onthoudt als je er een plaatje bij hebt gezien? Dat is geen toeval. Dit fenomeen wordt het Picture Superiority Effect genoemd: beelden worden beter onthouden dan woorden. In ons brein worden visuele prikkels namelijk sneller verwerkt en sterker opgeslagen dan tekstuele informatie. En dát is precies waarom we bij studio stapelgoed zo’n grote liefde hebben voor visueel vormgegeven ontwerpen en graag werkvormen zoals associatiekaarten en tekenen inzetten.
Creativiteit voelt vaak als iets onbeperkte vrijheid om te maken wat je wilt, zonder regels of grenzen. Maar juist beperkingen kunnen een katalysator zijn voor de meest verrassende ideeën. Dit principe noemen we creative constraint: door jezelf beperkingen op te leggen, dwing je jezelf om anders te denken en nieuwe oplossingen te vinden. Wij hanteren dit dan ook regelmatig bij onze eigen sessies.
Bij studio stapelgoed geloven we dat de beste ideeën niet zomaar uit de lucht komen vallen. Creativiteit is een proces: een samenspel tussen vrij denken, kritisch kijken en praktisch uitvoeren. Eén gave manier om dit proces te structureren, komt van niemand minder dan Walt Disney zelf.
Bij studio stapelgoed geloven we dat aanwakkeren van de creativiteit van evident belang is om te komen te nieuwe ideeën. Daarvoor hoef je niet meteen een brainstorm van een dag(deel) te organiseren, maar kan de inzet van simpele werkvormen nét voor dat extra impuls zorgen.
In dit blog verzamelden wij onze favoriete werkvormen die je eenvoudig kunt inzetten. Werkvormen die weinig voorbereiding vragen en die je eigenlijk op ieder moment kunt gebruiken
Je hebt een sessie voorbereid, je hebt er zin in, je start vol energie en dan merk je het. De energie in de groep is laag, deelnemers doen niet echt mee, reageren lauw of haken zelfs af. Ai. Niet helemaal wat je voor ogen had. Wat nu? Geen paniek! Er zijn manieren om de energie terug te brengen en je deelnemers weer in de flow te krijgen. Maar eerst: hoe ziet afhaken er eigenlijk uit?